Zeigarnik Etkisi

25 Eylül 2020

432

“Yarım kalan her şey kendini tekrar eder.”

Tamamlanmamış her şeyin zihnimizde dolanmasının bir açıklaması var. Mırıldandığımız ama sözlerini bir türlü hatırlayamadığımız şarkıyı saatlerce düşünmemiz ya da yarım bıraktığımız bir yemeği, işi bitirme isteğimiz, yarım kalmış bir konuşmanın sürekli kafamızda devam etmesi vb. Buna Zeigarnik etkisi diyoruz.

Peki, Zeigarnik etkisi nedir?

Zeigarnik etkisi, kişilerin tamamlanmamış şeyleri tamamlananlara göre daha kolaylıkla hatırladığını ifade eden psikolojik bir kavramdır.

İlk olarak 1900’lerin başında ortaya çıkan bu kavram bugün birçok araştırmaya konu olmuştur.

Bluma Wufona Zeigarnik tarafından bir restoranda yapılan gözlem sonucu bulunmuştur. 1920’lerde Zeigarnik bir grup psikolog arkadaşıyla beraber bir restorana girmiştir ve sipariş vermişlerdir. Siparişi, tek bir garson alır. Ancak siparişler bir yere yazmaz. Grup, yemeklerini yer ve restorandan çıkar. Daha sonra Ziegarnik geri dönerek aynı garsonu bulur ve bunca siparişi aklında nasıl tuttuğunu sorar.

Garson, üniversitenin onca kalabalık restoranındaki biraz evvel aldığı siparişi hatta psikologlardan oluşan grubu hatırlamamaktadır. Garsonun psikoloğa söylediği tek şey, siparişleri aklına yazıp, yemeklerin ilgili kişilere ulaştırılmasını sağladıktan sonra siparişleri aklından sildiğidir. Bu durum Zeigarnik’in ilgisini çok çeker ve yaptığı çalışmalarla şu sonuca ulaşır: Bitirilmemiş, sonlandırılmamış işler, zihni daha fazla meşgul etmektedir. İş bitince, zihin bu meşguliyetten kendini kurtarmaktadır.

Zeigarnik etkisini gösteren birçok çalışma yapılmıştır. Bunlardan birisi Kenneth McGraw’ın deneyidir.

Zeigarnik deneylerinden altmış yıl sonra Kenneth McGraw, deneye katılan deneklerden belli bir ödül karşılığında olmak üzere zor bir yapbozu yapmalarını istedi. Deney başladıktan belli bir süre sonra hiç kimseye, yapbozu tamamlamasına fırsat verilmedi ve deneyin bittiği söylendi. Ancak deneklere, yapbozları tamamlamadıkları halde ücretleri ödendi. Deneyi tertipleyen uzmanlar, deneyin yapıldığı ortamdan ayrıldılar. Ancak deney, asıl bundan sonra başlıyordu. Deneye katılanların büyük çoğunluğu, kendilerinden istenmediği halde, deneyin yapıldığı ortamda kalarak yapbozu tamamlamaya devam ettiler.

READ Ertelemek Bir Hastalık Mı? – Zeigarnik Etkisi

Sorumluluk Duygusu

Sorumluluk duygusu, beynimizin düşünen kısmına ait değildir. Yani sorumluluk mekanizması düşündüğümüz için değil. Limbik sistem tarafından gönderilen elektrik sinyalleriyle, düşünen beynimizin uyarılması ve harekete geçmemizdir.

Sorumluluk duygusu ile harekete geçen bu mekanizma, görev döngüsünü yarım bırakmadan tamamlanmaya zorlayacaktır.

TAMAMLA VE UNUT.

Günlük Yaşama Yansımaları

Zeigarnik etkisi, bir kişinin zihinsel sağlığında önemli bir rol oynamaktadır. Eksik görevler, özellikle de olumsuz sonuçlara sahip olan görevler; genellikle sık sık ve stresli müdahaleci düşüncelere neden olur. Bu düşünceler endişeyi teşvik edebilir ve bir kişinin zihinsel ve duygusal kaynaklarını daha da tüketebilir.

Diğer taraftan Zeigarnik etkisi ise; bir kişiyi görevleri tamamlama, daha iyi alışkanlıklar geliştirme ve uzun süre kalan konuları çözmeye motive ederek, zihinsel refahı geliştirebilir. Görevleri başarılı bir şekilde tamamlamak, kendine güven ve benlik saygısı artırırken, bir başarı hissi verebilir. Örneğin ara verilerek çalışılan dersler, yarım bırakıldığı için tamamlanma sırasında akılda kalıcılığı ve anlamayı etkilediği gösteriliyor.

Bölüm bölüm yayımlanan kitapların daha çok merak uyandırdığını biliyoruz. Aynı şekilde dizilerin ”devam edecek” şeklinde sonlanması da zihnimizde tamamlanma arzusu uyandırıyor.

Tüm bu bilimsel bilgilerin ve kanıtların doğrultusunda, eğer yarım kalmış deneyim unutulmuyorsa; ilk aşkınızı ya da yarım kalmış bir gönül hikâyesini kolayca unutamamanızın sebebini bulmuş oluyorsunuz. Beyin, yarım kalanı unutmuyor ve tamamlama ihtiyacıyla çalışıyor.

Sonuç olarak zeigarnik etkisinin bize söylediği, ertelemekten kurtulmak için işe bir yerden başlamak gerekir.